Het voorzorgsbeginsel

In de EU wordt het voorzorgsbeginsel met betrekking tot RF-EMV's uitsluitend toegepast bij limieten die de bevolking beschermen tegen te grote opwarming. Wat RF-EMV's eveneens veroorzaken wordt volledig veronachtzaamd. Onderzoeken laten al ongunstige effecten zien bij niveaus die ver onder de limieten liggen die in Europa worden gehanteerd.

In de Europese Verdragen staat uitdrukkelijk vastgelegd dat het voorzorgsbeginsel van toepassing is op het EU-beleid voor het milieu (Artikel 191 par. 2 TFEU).

Verder staat er erkend in de jurisprudentie van het Gerechtshof van de Europese Unie (ECJ, European Court of Justice) dat het buiten de milieuwetgeving ook een algemeen beginsel is van de EU-wetgeving, dat met name van toepassing is op het terrein van de bescherming van de gezondheid. *1

Het voorzorgsbeginsel is gebaseerd op het idee dat indien er onzekerheid is over het bestaan of de omvang van risico's, er beschermende maatregelen kunnen worden genomen zonder te wachten tot het bestaan of de ernst van die risico's volledig worden aangetoond. *2

Het voorzorgsbeginsel ligt verankerd in de wetten van EU en de internationale gemeenschap. Volgens Artikel 191 par. 2 lid 1 TFEU is het milieubeleid van de EU gebaseerd op het voorzorgsbeginsel en het principe van preventief handelen. Nieuwe technologische ontwikkelingen zijn ook onderworpen aan het voorzorgsbeginsel.

Het voorzorgsbeginsel speelt eveneens een belangrijke rol in veel besluiten van het ECJ, waarvan hieronder een selectie van enkele voorbeeldgevallen gegeven staat.

– Als een autoriteit een plan of project moet goedkeuren en er onzekerheid is of het plan of project een nadelig effect zal hebben op een beschermd leefgebied, dan verplicht het ECJ de autoriteit tot toepassing van het voorzorgsbeginsel zoals voorzien in Art. 6(3) p. 2 van de Habitat Richtlijn 92/43 EEG en tot daadwerkelijke voorkoming van het nadelige effect op de beschermde gebieden dat door het plan of project wordt veroorzaakt. *3

– Bij de goedkeuring van projecten zoals de bouw van een krachtcentrale moet de goedkeurende autoriteit ook rekening houden met het voorzorgsbeginsel wanneer ze een milieueffectrapportage uitvoert, alsook met de beschermende maatregelen die alle rechtstreeks veroorzaakte schadelijke effecten moeten voorkomen of verminderen, teneinde zeker te stellen dat het project het beschermde gebied niet in nadelige zin aantast. *4

– Hetzelfde is van toepassing in zoverre er een besluit moet worden genomen over uitzonderingen overeenkomstig Habitat Richtlijn 92/43 EEG. Als uit onderzoek van de beste beschikbare wetenschappelijke gegevens geen zekerheid blijkt of de gunstige beschermende status van een populatie van een met uitsterven bedreigde soort ondanks de inbreuk kan worden gehandhaafd of hersteld, dan zijn de Lidstaten verplicht onder het voorzorgsbeginsel zoals vervat in Artikel 191(2) TFEU zich te onthouden van het aannemen of toepassen van zulk een vrijstellingsregeling. *5

– Bij het onderzoeken van plannen en programma's hoort ook een verplichting om een effectrapportage uit te voeren wanneer het op basis van objectieve omstandigheden niet kan worden uitgesloten dat het plan of project waar het om gaat een aanzienlijk effect op het beschermde gebied zal hebben. *6

– In een voorlopige beschikking over de geldigheid van Regeling (EC) Nr. 1107/2009 van het Europese Parlement en van de Raad op 20 oktober 2019 aangaande het op de markt brengen van produkten voor plantenbescherming en de herroeping van Instructies 79/117/EEG en 91/414/EEG, verklaarde het ECJ *7 dat in het geval van onzekerheid over het bestaan of de omvang van risico's voor de menselijke gezondheid er beschermende maatregelen kunnen worden genomen zonder te wachten tot het bestaan en de ernst van die risico's volledig worden aangetoond. *8

Uit deze jurisprudentie volgt dat als een zeker risico ten gevolge van 5G voldoende gedocumenteerd blijkt te zijn op grond van wetenschappelijke gegevens, wat het geval is gezien de overvloed aan kritische wetenschappelijke rapporten, er minstens voorzorgsmaatregelen kunnen worden getroffen. Het voorzorgsbeginsel is uiteindelijk een bijzondere verschijningsvorm van het principe van evenredigheid. Volgens dit principe moeten de risico's die door de wetenschap zijn blootgelegd afgewogen worden tegen de concrete voordelen die met 5G worden geassocieerd.9 Hoe ernstiger de gevolgen voor de gezondheid van delen van de bevolking, des te strikter de beperkingen voor het invoeren van deze nieuwe technologie.

Gelet op het gebrek aan wetenschappelijke kennis over de mogelijke gevolgen van de straling van mobiele telefoons, geeft het voorzorgsbeginsel belangrijke aanwijzingen voor de te vervullen noodzakelijkheden voordat een nieuwe technologie wordt ingevoerd.

Onderzoeken geven aan dat een onmiddellijke toepassing van het voorzorgsbeginsel alvorens 5G wordt uitgerold uiterst noodzakelijk is. Zoals op grond van De Juridische Opinie inzake 5G van de jurist Christian F. Jensen, waarin de volgende conclusies:

1.2.2.1.1. Themaconclusie (p. 10)

'Er is duidelijke wetenschappelijke beschrijving dat radiofrequente elektromagnetische straling, ook beneden de gehanteerde limieten in Denemarken, vgl. punt 2.1 hieronder, DNA-schade bij mensen en dieren veroorzaakt. Panagopoulos (2019) beschrijft dat het niet enkel de sterkte van de straling is die betekenend voor de verwachte schade is. Verder staat nog beschreven dat de bevindingen ook van toepassing zullen zijn op 5G, ten gevolge van de overeenkomsten tussen de technologieën.'

1.2.2.5. Themaconclusie (p. 24)

'Het lijkt duidelijk en wetenschappelijk goed beschreven dat blootstelling aan radiofrequente elektromagnetische straling (ook beneden de huidige gehanteerde limieten in Denemarken, vgl. punt 2.1 hieronder) kankerverwekkend kan zijn en wat dit aangaat voor mensen een gezondheidsrisico inhoudt, wat levensbedreigend zou kunnen blijken. Voeg daarbij de door Pall (2018) samengevatte wetenschappelijke beschrijving van een reeks van verdere soorten van schade, waaronder verminderde vruchtbaarheid, spontane abortussen, neurologische/neuropsychiatrische effecten, enz. Voorts moet worden geconcludeerd dat vooral kinderen kwetsbaar zijn, en dat verscheidene onderzoeken wijzen op een mogelijk verband tussen blootstelling aan radiofrequente elektromagnetische straling en gedragsproblemen, autisme, verminderde waarneming, enz.'

1.2.3.1.1. Themaconclusie (p. 30)

'Evenals dat het geval is met betrekking tot gezondheidsschade en het risico daarop voor mensen, blijkt het uitermate wetenschappelijk goed beschreven dat radiofrequente elektromagnetische straling, ook welke binnen de richtlijnen van de (Deense) autoriteiten blijft, schadelijk is resp. kan zijn voor de gezondheid van vogels en (in het geheel genomen) hun leefomgeving. Vogels hebben als speciale eigenschap dat ze zich deels kunnen oriënteren op basis van een interactie met het van nature aanwezige aardmagnetische veld. Het effect van radiofrequente elektromagnetische straling op het biologisch bepaalde vermogen van vogels om zich te oriënteren kan leiden tot de ondergang van een soort, en dat ook binnen speciaal aangewezen beschermde leefgebieden. Voor specifiek dit punt moet evenwel worden aangestipt dat vooralsnog er geen verband met 5G-frequenties enz. lijkt te zijn, ofschoon dat wel het geval zou kunnen zijn. Wat blijkt is dat onderzoeken op dit moment alleen aantonen dat de biologische oriëntatie van vogels negatieve beïnvloeding ondervindt van radiofrequente elektromagnetische straling.'

1.2.3.2.1. Themaconclusie (p. 37)

'Het blijkt wetenschappelijk goed beschreven dat radiofrequente elektromagnetische straling, ook binnen de limieten zoals gesteld door de (Deense) autoriteiten, schadelijk is resp. kan zijn voor de gezondheid van insekten. Voeg daarbij de speciale omstandigheid dat ook het vermogen van insekten om zich te oriënteren deels berust op de interactie met van nature aanwezige velden rond bijv. de te bestuiven bloemen. Het effect van radiofrequente elektromagnetische straling op het biologisch bepaalde vermogen om zich te oriënteren kan desastreus zijn voor het behoud van de soort. Verder kan het verdwijnen van insekten uit een gebied vitaal belang hebben voor het vermogen van insektenetende vogels om als soort te overleven.'

1.2.4.1 Themaconclusie (p. 38)

'Het schijnt wetenschappelijk goed beschreven dat radiofrequente elektromagnetische straling, ook binnen de limieten zoals gesteld door de (Deense) autoriteiten, schadelijk is resp. kan zijn voor planten. Voeg daarbij dat het verdwijnen van planten uit een gebied vitaal belang kan hebben voor het overlevingsvermogen van vogels en insekten als soort.'

1.3 Algehele themaconclusie (p. 39)

'Het is mijn overtuiging dat het wetenschappelijk onderzoeksmateriaal zoals hierboven geanalyseerd een duidelijk en zwaarwegend oorzakelijk verband beschrijft tussen enerzijds de blootstelling van mensen en dieren aan radiofrequente elektromagnetische straling, en anderzijds een reeks van schadelijke effecten, waaronder levensbedreigende, op beide groepen. Daarenboven is er een goed ondersteund oorzakelijk verband in zoverre er betrekking is op schade toegebracht aan planten. Dit geldt evenzeer voor niveaus beneden de huidige gestelde limieten, vgl. ook punt 2.1 hieronder.'

2.2.1.1.1. Themaconclusie (p. 46)

'Tegen de achtergrond van de wetenschappelijke uitkomsten in punt 2.1 hierboven, blijft er in mijn beoordeling geen redelijke twijfel dat het 5G-systeem een industriële activiteit is die gevaar inhoudt voor mensen. Zo lang als de huidige limieten (zoals bekendgesteld door de Deense Autoriteit voor de Gezondheid, vgl. punt 2.1 hierboven) in gebruik zijn, moeten duidelijk levensbedreigende gezondheidsaandoeningen veroorzaakt door radiofrequente elektromagnetische straling volgend op de inwerkingstelling van het 5G-systeem worden verwacht, en dit zou strijdig zijn met de stellige verplichtingen van de Deense Staat volgens het Europese Verdrag voor Mensenrechten art. 2. Aangezien moet worden aangenomen dat het risico wel en goed aan de Deense Staat bekend is, ligt het evenzeer voor de hand dat die zich zou belasten met aansprakelijkheid aangaande het 5G-systeem, niet later dan wanneer de levensbedreigende gezondheidsaandoeningen zich voordoen.'

Conclusie en afsluitende opmerkingen (p. 64)

'Het is de conclusie van deze juridische opinie dat het installeren en in werking stellen van het 5G-netwerk, zoals het momenteel beschreven staat, strijdig zou zijn met de huidige wetten voor mens en leefomgeving zoals vervat in het Europese Verdrag voor Mensenrechten, Het Verdrag voor de Rechten van het Kind van de VN, de EU-regelingen, en de Verdragen van Bern en Bonn.'

Duitse analyse in Springer Nature Switzerland AG door Hans-Jürgen Müggenborg: Het voorzorgsbeginsel bij uitbreiding van 5G.